Hard fork - co to oznacza w prostych słowach?

Prędzej czy później każda rozwijająca się kryptowaluta będzie musiała wprowadzić globalne zmiany, które zmienią zasady jej działania. Hard fork to aktualizacja protokołu kryptowaluty, która znacząco zmienia zasady jej funkcjonowania i jest niekompatybilna z poprzednią wersją sieci. W tym artykule przeanalizujemy, czym jest hard fork, dlaczego jest potrzebny oraz jakie szanse i zagrożenia niesie dla kryptowalut.

Czym jest hard fork kryptowaluty?

Sieci blockchain, w przeciwieństwie do tradycyjnych aplikacji, nie mogą być aktualizowane poprzez naciśnięcie jednego przycisku. Jako sieć zdecentralizowana, kryptowaluta działa dzięki pracy węzłów - uczestników sieci, którzy przetwarzają transakcje za określoną nagrodę. Aby zapewnić pomyślne działanie, wszystkie węzły muszą działać zgodnie z jednym protokołem, a do aktualizacji sieci wymagana jest ich pełna zgoda.

Takie aktualizacje w sferze kryptowalut nazywane są forkami, co dosłownie tłumaczy się jako "rozwidlenie". Sama koncepcja forka oznacza stworzenie klona kryptowaluty w oparciu o kod źródłowy pobrany z otwartych źródeł. Innymi słowy, fork jest kompletną kopią monety, która nie została zmieniona.

Proces przeprowadzania hard forka

Aktualizacja odbywa się z wcześniej ogłoszonego bloku sieci. Jeśli węzły zaakceptują hard fork, blok ten staje się pierwszym blokiem dla nowego blockchaina, jeśli węzły nie chcą zmian, hard fork jest anulowany, a sieć po prostu kontynuuje działanie.

Gdy przeprowadzany jest hard fork, tworzony jest nowy łańcuch, tj. sieć jest dzielona na dwa niezależne od siebie łańcuchy bloków. Sieć z "oryginalnym" protokołem nie przechodzi żadnych zmian, nadal działając zgodnie ze starymi zasadami. Jednak wszystkie węzły, które zapewniają jej wydajność, całkowicie ją opuszczają, uniemożliwiając jej istnienie. Druga sieć zaczyna działać zgodnie ze zaktualizowanymi zasadami.

Jaka jest różnica między hard forkiem a soft forkiem?

Istnieją dwa rodzaje aktualizacji - hard fork i soft fork, które zasadniczo odpowiadają "twardej" i "miękkiej" implementacji zmian w kodzie, ale zależą od specyfiki aktualizacji.

Podczas soft forka do sieci wprowadzane są aktualizacje, które nie ograniczają działania starego protokołu, tj. węzły, które nie przeszły na nowy protokół, mogą nadal zapewniać działanie sieci zgodnie ze starą zasadą, ale tylko tak długo, jak ich działanie nie narusza zasad zaktualizowanej sieci. Innymi słowy, soft fork jest łagodniejszą wersją zmian - stare węzły mogą działać, ale tylko w ograniczonych ramach, co zmniejsza ich wydajność i stopniowo prowadzi do aktualizacji.

W przypadku hard forka sieć nie może działać na poprzedniej wersji i wymaga utworzenia nowej gałęzi blockchaina. Musi ona być obsługiwana przez wszystkie węzły sieci, w przeciwnym razie zostanie anulowana lub doprowadzi do utworzenia nowej kryptowaluty. Soft fork nie stwarza takiego ryzyka, ale nie może pozwolić sieci na rozpoczęcie fundamentalnych zmian.

Planowane i sporne forki

Hard forki mogą być zarówno planowane, jak i nieplanowane.

W przypadku planowanych zmian węzły sieci są gotowe do dobrowolnej aktualizacji w ogłoszonym dniu, pozostawiając za sobą nieaktualne zasady. W takim przypadku zazwyczaj jest niewielu przeciwników, a nawet jeśli pozostaną oni na opuszczonej gałęzi blockchaina, jej istnienie stanie się niemożliwe ze względu na niewystarczający poziom hashrate.

Jednak te, które wywołują gorące debaty lub nieplanowane hard forki (jak w przypadku hard forka Ethereum Classic, który zostanie omówiony później) często prowadzą do rozłamu w społeczności, a w rezultacie do dwóch funkcjonujących sieci poruszających się w różnych kierunkach.

Dlaczego potrzebujemy hard forka?

Hard fork kryptowaluty to przede wszystkim aktualizacja, która ma na celu poprawę wydajności sieci. Hard fork może być wykorzystywany do następujących celów:

• Naprawianie błędów sieci - zidentyfikowane błędy wymagają rozwiązania, a jeśli stare węzły nie mogą nadal działać po ich naprawie, wówczas sieć potrzebuje hard forka.
• Dodanie nowych funkcji, na przykład wprowadzenie obsługi inteligentnych kontraktów lub radykalna zmiana algorytmu pracy.

Kto może zainicjować hard fork?

Wiele kryptowalut, w tym Bitcoin, jest open-source, więc nie jest trudno stworzyć na ich podstawie nowy łańcuch.

Najbardziej znane forki Bitcoina oparte na jego kodzie to Litecoin, który na marzec 2024 r. zajmuje 22. miejsce w rankingu kryptowalut oraz Dash, który plasuje się na 179. miejscu.

Inicjowanie hard forka

Każdy może zainicjować hard fork sieci, podobnie jak soft fork. Zazwyczaj inicjatorem jest znana osobistość w świecie kryptowalut lub cała społeczność - zespół programistów, pula górników lub społeczność monety.

W każdym przypadku hard fork wymaga przekonania jak największej liczby uczestników sieci o jego konieczności. Często to właśnie spóźniony rozłam w społeczności prowadzi do hard forka i pojawienia się nowej kryptowaluty.

Najbardziej znane monety, które pojawiły się w wyniku hard forka Bitcoina to Bitcoin Cash i Bitcoin Gold.

Jak hard fork wpływa na cenę kryptowaluty?

Nie ma jednoznacznego wpływu hard forka na cenę kryptowaluty. W dużej mierze zależy to od jego specyfiki, takiej jak powód jego zainicjowania i poziom akceptacji przez społeczność.

Tak więc pozytywne nastawienie wszystkich członków społeczności i ważne zmiany, które wzmacniają pozycję kryptowaluty na rynku, mogą mieć pozytywny wpływ na kurs waluty. Nie jest to jednak konieczne, a jedyną rzeczą, co do której eksperci są zgodni, jest to, że globalne zmiany protokołu podczas hard forka mogą wywołać nadmierną zmienność aktywów.

Zalety i wady hard forków kryptowalut

Konsekwencje hard forka mogą mieć zarówno pozytywny wpływ na funkcjonowanie i kurs kryptowaluty, jak i negatywny.

Zalety hard forków

• Fundamentalna zmiana w protokole sieciowym mająca na celu ewolucję kryptowaluty. W przypadku sukcesu wszyscy użytkownicy przełączą się na nową sieć. Poprzednia wersja wymiera z powodu przestarzałości i braku działających węzłów;
• Poprawa wydajności sieci i zmiana warunków jej działania - zwiększenie przepustowości, zmiana zasad obliczania nagród za wydobycie, optymalizacja zasad interakcji węzłów;
• Naprawianie krytycznych błędów i ulepszanie protokołów bezpieczeństwa;
• Niektórzy użytkownicy uważają hard forki za szansę na zarobienie pieniędzy - gdy blockchain jest rozgałęziony, liczba monet również się podwaja, a jeśli poprzednia wersja nadal działa, użytkownik ma możliwość wycofania i sprzedaży tych monet.

Wady hard forków

• Podczas wdrażania istotnych zmian trudno jest przewidzieć, jak hard fork wpłynie na wydajność sieci i która sieć pozostanie główną. Zawsze istnieje możliwość wystąpienia krytycznych błędów, których nie można naprawić poprzez wycofanie systemu. W takim przypadku uczestnicy sieci będą musieli dokonać wyboru na korzyść poprzedniej wersji sieci, tj. gałęzi bez aktualizacji, która pojawiła się w momencie podziału sieci;
• Hardfork często powoduje podział społeczności na dwie grupy, które są za i przeciw zmianom. W takim przypadku, nawet jeśli hard fork zostanie przeprowadzony przez większość, "stara" sieć ma wszelkie szanse na "przetrwanie" i dalsze funkcjonowanie. Oczywiście oderwanie się dużej liczby węzłów sieci może mieć negatywny wpływ na główną sieć kryptowalut;
• Hard fork może powodować zmienność aktywów, co może prowadzić do utraty środków.

Popularne hard forki kryptowalut

Podczas hard forka sieć jest dzielona, tworząc dwie wersje, które działają zgodnie ze starym i nowym protokołem. Jeśli istnieje wystarczająca liczba węzłów starej wersji sieci, aby zapewnić jej wydajność, pozostaje ona i nadal działa pod nową nazwą.

Hard forki Bitcoina

Sieć Bitcoin przeszła wiele hard forków od czasu jej powstania. Pierwszy z nich został uruchomiony w połowie 2015 roku w celu zwiększenia przepustowości sieci poprzez zwiększenie rozmiaru bloku. Moneta spin-off Bitcoin XT nie uzyskała wymaganej liczby górników do działania.

• Bitcoin Cash (BCH) to najbardziej udana moneta, która pojawiła się po hard forku Bitcoina w sierpniu 2017 roku. Powodem jej pojawienia się był rozłam w społeczności oparty na sporach dotyczących potrzeby zwiększenia rozmiaru bloku. Co ciekawe, w listopadzie 2018 r. sam Bitcoin Cash (BCH) doświadczył hard forka, w wyniku którego powstały dwie kolejne gałęzie - Bitcoin Cash i Bitcoin SV. 15 listopada 2020 r. Bitcoin Cash przeszedł kolejny hard fork, który doprowadził do powstania nowego łańcucha Bitcoin Cash Node (BCHN), stary nazywał się Bitcoin Cash ABC (BCHA), ale później "odzyskał" znaną nazwę Bitcoin Cash. Od marca 2024 r. kryptowaluta BCH ma kapitalizację rynkową w wysokości 8,7 mld USD i zajmuje 20. miejsce w rankingu kryptowalut CoinMarketCap z wartością 444 USD.
• Bitcoin Gold (BTG) - ta moneta również pojawiła się w 2017 r. z inicjatywy grupy górników, którzy promują wprowadzenie aktualizacji umożliwiającej wykorzystanie kart graficznych do wydobywania pod hasłem "uczyńmy Bitcoina ponownie zdecentralizowanym". Od marca 2024 r. moneta jest warta 40 USD i zajmuje 136. miejsce w rankingu kapitalizacji.
• Bitcoin Diamond (BCD) - hard forki Bitcoina historycznie odbywały się pod hasłem "powrotu do korzeni". BCD pojawił się w listopadzie 2017 r., dzięki chęci zapewnienia przez zwolenników Bitcoina pełnej anonimowości transakcji. Do tego doszło zwiększenie przepustowości i liczby emitowanych monet. BCD jest warte 0,16 USD w marcu 2024 r. i zajmuje 928. miejsce w rankingu CoinMarketCap.

Hard forki Ethereum

W historii rozwoju Ethereum miało również miejsce wiele hard forków. Pierwszy z nich miał miejsce w marcu 2016 roku, nieco mniej niż rok po uruchomieniu blockchaina. Aktualizacja ta ustabilizowała blockchain i zbliżyła go do większej decentralizacji poprzez usunięcie funkcji kontraktów kanaryjskich, która pozwala programistom na cofanie działań użytkownika.

Ethereum Classic

Jedno z najbardziej negatywnych wydarzeń w historii Ethereum również miało miejsce w 2016 roku - deweloperzy uruchomili projekt inwestycyjny The DAO, aby zebrać fundusze w oparciu o inteligentne kontrakty w ramach głównej sieci. Kod inteligentnego kontraktu zawierał krytyczną lukę, która umożliwiła oszustom kradzież aktywów o wartości 50 milionów dolarów.

Skradzione środki, podobnie jak pozostałe monety użytkowników, zostały zablokowane na 28 dni, co dało im szansę na ich zwrot. Aby zwrócić pieniądze, zdecydowano się na uruchomienie nieplanowanego hard forka Ethereum, który doprowadził do podziału sieci i społeczności oraz rozgałęzienia nowego blockchaina, co zaowocowało Ethereum (ETH), podczas gdy stary nadal funkcjonował pod nazwą Ethereum Classic (ETC). W rzeczywistości ETC to oryginalny Ethereum, wymyślony przez Vitalika Buterina, a ETH to spółka zależna, która przewyższyła swojego rodzica pod względem popularności i funkcjonalności.

Bizancjum, Konstantynopol, Londyn i fuzja

W przeciwieństwie do Bitcoina, którego hard forki nieustannie prowadziły do pojawiania się nowych monet, Ethereum wyróżnia się większą spójnością swojej społeczności. Na przestrzeni lat przeprowadzono kilka innych udanych planowanych hard forków Ethereum:

• Byzantium - uruchomiony w październiku 2017 r., miał na celu optymalizację prowizji sieciowych, wprowadzenie mechanizmu równoległego przetwarzania operacji blockchain i przeniesienie "bomby złożoności" - mechanizmu stopniowego komplikowania wydobycia.
• Constantinople - po dwóch odwołaniach, hard fork Ethereum został uruchomiony na początku marca 2019 roku. Aktualizacja ta poprawiła działanie inteligentnych kontraktów i zoptymalizowała maszynę wirtualną, a także zmniejszyła nagrodę dla górników i ponownie przeniosła bombę trudności.
• Londyn - Hard fork sieci Ethereum, który odbył się na początku sierpnia 2021 r., całkowicie zmienił mechanizm obliczania nagród dla górników. Po aktualizacji każdy blok ma stałą prowizję, a jej część jest automatycznie spalana, co ogranicza inflację aktywów.

Wszystkie te hard forki, w tym łagodniejsze aktualizacje, takie jak Altair, przygotowały Ether na początek nowej ery zwanej Ethereum 2.0.

• W dniu 15 września 2022 r. miał miejsce hard fork Paris, znany również jako The Merge, oznaczający koniec algorytmu wydobywczego proof-of-work i przejście łańcucha blokowego Ethereum na proof-of-stake.

Hard forki Cardano

Pierwsza kryptowaluta "trzeciej generacji" i szósta co do wielkości na świecie pod względem kapitalizacji, Cardano zawsze przyciągała inwestorów dobrze opracowaną mapą drogową, ale co najważniejsze, pilną realizacją. Hard forki ADA nigdy nie prowadzą do stworzenia nowej monety dzięki specjalnemu systemowi łączenia starych i nowych bloków.

• Shelley to pierwsza duża aktualizacja sieci Cardano. Została ona aktywowana w lipcu 2020 r. i miała na celu pełną decentralizację sieci oraz umożliwienie stakingu. Od tego czasu sieć przeszła na algorytm konsensusu Ouroboros.
• Mary, hard fork Cardano, który otworzył użytkownikom możliwość tworzenia własnych tokenów bez korzystania z inteligentnych kontraktów, został uruchomiony w marcu 2021 roku.
• Alonzo - ostatnia duża aktualizacja, która wprowadziła kryptowalutę w erę Goguen, miała miejsce we wrześniu 2021 roku. Wraz z jej uruchomieniem sieć w końcu otworzyła się na inteligentne kontrakty, umożliwiając tworzenie zdecentralizowanych aplikacji w sieci.
• Vasil to aktualizacja protokołu, która została wdrożona w czerwcu 2022 r. i wprowadziła pięć kluczowych mechanizmów poprawiających wydajność blockchaina. Ulepszenia te zwiększyły użyteczność i skalowalność Cardano poprzez zwiększenie rozmiaru bloku i dopasowanie większej liczby transakcji do bloku.

Praca z blockchainem Cardano stała się łatwiejsza dla deweloperów ze względu na znacznie zmniejszoną złożoność tworzenia i wdrażania dApps.

Podsumowanie

Hard forki mogą prowadzić kryptowaluty do nieoczekiwanych konsekwencji, takich jak podział społeczności i stworzenie konkurencyjnej monety, ale ich cel, jakim jest rozwój i ulepszanie technologii, jest ważniejszy niż jakiekolwiek niebezpieczeństwo. Stale rozwijający się rynek kryptowalut zyskuje coraz więcej zwolenników, zmieniając zasady świata finansów, a tylko najlepsze platformy i monety gotowe na zmiany staną się jego fundamentem.