Jednym z najczęstszych schematów oszustwa w świecie kryptowalut jest rug pull. Dzieje się tak, gdy twórcy projektu krypto nagle znikają z funduszami inwestorów, pozostawiając token bez wartości.
W tym artykule wyjaśniamy, czym jest rug pull, jak działa, jakie może przybierać formy oraz jak chronić się przed stratami.
Czym jest rug pull w kryptowalutach
Rug pull to oszukańczy schemat w projektach krypto, w którym deweloperzy tworzą token lub platformę, przyciągają inwestorów, a następnie wycofują wszystkie środki i znikają. Nazwa pochodzi od idiomu „pull the rug out” — czyli nagle odebrać wsparcie i poczucie bezpieczeństwa.
Większość rug pulli występuje w zdecentralizowanych finansach (DeFi), gdzie brak centralnego nadzoru. Inwestorzy zamrażają środki, kupując tokeny lub dostarczając płynność, po czym deweloperzy wykorzystują podatne kontrakty inteligentne, aby szybko wyprowadzić aktywa.
Kluczowe sygnały rug pull:
-
Wycofanie płynności z DEX bez uprzedzenia;
-
Brak możliwości sprzedaży tokena po zakupie;
-
Pełna kontrola nad projektem w rękach anonimowego lub nieujawnionego zespołu;
-
Brak audytu kodu lub sfałszowany audyt.
Jak działa rug pull
Istotą rug pull jest stworzenie iluzji wiarygodności projektu, a następnie wykorzystanie dostępu technicznego do wyprowadzenia aktywów. W DeFi zwykle odbywa się to poprzez kontrakty inteligentne, które natychmiast blokują sprzedaż tokenów lub umożliwiają wycofanie płynności.
Główne etapy schematu:
-
Utworzenie tokena lub platformy. Zespół uruchamia projekt z własnym tokenem — zwykle w sieci Ethereum lub BNB Chain.
-
Marketing i pozyskanie inwestorów. Wykorzystywane są media społecznościowe, influencerzy, kampanie airdrop, wielkie obietnice wysokich zysków.
-
Sztuczny wzrost ceny. Użytkownicy kupują token, jego cena rośnie, co tworzy iluzję sukcesu.
-
Drenaż płynności lub blokada sprzedaży. Gdy w puli zbierze się wystarczająco środków, zespół je wycofuje lub zmienia kontrakt tak, by uniemożliwić sprzedaż.
-
Zniknięcie. Projekt przestaje prowadzić jakąkolwiek działalność, a wartość tokena się załamuje.
Mechanizmy realizacji rug pulli
Rug pulle są najczęściej przeprowadzane przy użyciu kontraktów inteligentnych z wbudowanymi „tylnymi drzwiami” dla deweloperów.
Typowe taktyki techniczne:
-
Pełna kontrola nad płynnością. Tworzona jest pula na DEX (np. na Uniswap) z tokenami projektu i ETH/BNB. Jeśli płynność nie jest zablokowana w kontrakcie, deweloperzy mogą ją w każdej chwili wycofać.
-
Funkcja blokady sprzedaży. Kod tokena zawiera zakaz sprzedaży lub whitelistę, która pozwala sprzedawać tokeny wyłącznie zespołowi.
-
Zmienność logiki. Jeśli kontrakt inteligentny dopuszcza aktualizacje bez multisignature, deweloperzy mogą zmienić jego funkcjonalność po starcie.
Przykłady według typów projektów
-
Platformy DeFi. Klasyczny przypadek — fałszywy farming lub staking z późniejszym wycofaniem płynności (np. Meerkat Finance w sieci BNB Chain wycofało 31 mln USD).
-
Kolekcje NFT. Zbierane są środki pod pretekstem sprzedaży NFT, po czym strona znika, a kolekcja jest usuwana z marketplace’ów.
-
Meme coiny. Nagły wzrost zainteresowania, gwałtowny skok ceny, a następnie dramatyczny krach — często bez zespołu i dokumentacji.
Konsekwencje dla inwestorów i rynku
-
Straty finansowe. Inwestorzy często tracą 100% środków.
-
Utrata zaufania do DeFi. Powszechne oszustwa spowalniają rozwój branży i odstraszają inwestorów instytucjonalnych.
-
Odpływ kapitału. Po dużych rug pullach użytkownicy często przenoszą się do stablecoinów lub wychodzą z rynku.
Przykłady udanych i nieudanych rug pulli
Jednym z najsłynniejszych był Squid Game Token (SQUID). W 2021 r. token wystrzelił wraz z popularnością serialu, przekraczając 2800 USD, po czym spadł niemal do zera. Inwestorzy nie mogli sprzedawać z powodu wbudowanych ograniczeń, a deweloperzy zniknęli z 3,4 mln USD. Projekt nie miał żadnego oficjalnego związku z Netflixem.
Inny przykład to $LIBRA, który w 2025 r. spekulował wizerunkiem prezydenta Argentyny Javiera Mileia. Mimo braku statusu oficjalnego projekt zgromadził ogromną płynność, a deweloperzy wycofali ok. 87 mln USD. Całkowite straty użytkowników szacuje się na ponad 250 mln USD.
Zdarzają się także próby nieudane. W projekcie Build Finance DAO jeden z uczestników przejął kontrolę i wyprowadził 470 000 USD, lecz społeczność szybko zareagowała i częściowo powstrzymała schemat.
Ryzyka i środki ostrożności
Główne ryzyko rug pull to całkowita utrata środków. Inwestorzy rzadko mają prawne lub techniczne możliwości odzyskania skradzionych aktywów. Szczególnie narażeni są początkujący — ufający marketingowi i obietnicom wysokich zwrotów bez weryfikacji kodu lub zespołu.
Wskazówki oceny bezpieczeństwa projektu
Przed inwestycją koniecznie:
-
Zweryfikuj transparentność zespołu;
-
Sprawdź, czy kontrakt inteligentny został poddany audytowi;
-
Oceń możliwość modyfikacji kontraktu lub wycofania płynności;
-
Przeanalizuj dystrybucję tokenów — jeśli większość znajduje się na jednym adresie, to sygnał ostrzegawczy.
Jak minimalizować ryzyko rug pull w kontaktach z projektami
-
Inwestuj tylko tyle, ile możesz stracić;
-
Unikaj projektów z agresywnym marketingiem i bez dokumentacji;
-
Nie wskakuj w token, gdy jego cena gwałtownie rośnie — często to zapowiedź wycofania płynności;
-
Korzystaj z narzędzi typu rug pull checker lub audytorów smart kontraktów;
-
Dywersyfikuj inwestycje — nie wkładaj wszystkiego w jeden projekt, zwłaszcza jeśli brakuje mu reputacji lub rejestracji.
Podsumowanie
Rug pull to jeden z najgroźniejszych schematów oszustwa w krypto, zdolny wymazać kapitał w kilka minut. W świecie, w którym każdy może uruchomić token lub protokół DeFi, kluczowe jest rozpoznawanie ryzyk i unikanie pułapek.
